Đề xuất đạo luật đô thị đặc biệt cho TP.HCM

Đại biểu Phạm Trọng Nhân phát biểu trước Quốc hội sáng 30/10. Ảnh: Quochoi.vn.

Sáng 30/10, tại phiên thảo luận ở hội trường Quốc hội, đại biểu Phạm Trọng Nhân (đoàn TP.HCM) cho rằng khi bàn tới chính sách đầu tư công hay hành chính quốc gia, không thể chỉ dừng lại ở thu - chi ngân sách mà phải đặt trọng tâm vào thể chế phát triển. Nguồn thu bền vững không đến từ việc tăng thuế hay cắt giảm chi tiêu, mà từ cơ chế khơi thông nguồn lực xã hội, kích hoạt đầu tư tư nhân và nâng cao hiệu quả đầu tư công.

Do đó, việc hình thành đô thị đặc biệt tại các địa phương chiến lược như TP.HCM chính là giải pháp thể chế mang tính tài khóa bền vững, giúp mở rộng nguồn thu, tăng sức đầu tư công và giảm gánh nặng ngân sách Trung ương.

Đề xuất luật đô thị đặc biệt cho TP.HCM

Nhắc lại mốc 1/7 lịch sử khi 3 cực tăng trưởng chủ lực - TP.HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu - chính thức hợp nhất, ông Nhân cho rằng đây là bước ngoặt lớn hình thành "siêu đô thị" chiến lược, dẫn dắt tăng trưởng quốc gia.

Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh Việt Nam bước vào chu kỳ phát triển vươn mình, nơi tăng trưởng 2 con số không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc, nếu không muốn rơi vào bẫy thu nhập trung bình trong khi thời kỳ dân số vàng dần khép lại.

Theo Tổng cục Thống kê, GRDP hợp nhất của TP.HCM năm nay đạt 121 tỷ USD, gấp 3 lần Campuchia, gấp 8 lần Lào, đóng góp gần 1/4 GDP cả nước và 1/3 tổng thu ngân sách quốc gia.

Theo đại biểu, sau hợp nhất, TP.HCM sở hữu nền kinh tế quy mô như một quốc gia thu nhỏ, từ công nghiệp, logistics, công nghệ cao, tài chính, du lịch, giáo dục - y tế đến trung tâm tài chính quốc tế đang hình thành. Tuy nhiên, thành phố vẫn đang “khoác chiếc áo thể chế cấp tỉnh” - không còn tương thích với tầm vóc "siêu đô thị".

Với không gian đa cực - đa trung tâm, ông Nhân đặt câu hỏi: Liệu hệ thống pháp luật hiện hành, từ luật tổ chức chính quyền địa phương đến quy hoạch, ngân sách, đầu tư, còn phù hợp với một siêu đô thị đã vượt qua quy mô nhiều quốc gia trong khu vực?.

Dù Quốc hội đã nhiều lần “cơi nới” thẩm quyền cho TP.HCM qua các nghị quyết đặc thù, song cơ chế “xin - cho” vẫn tồn tại, chưa trao đủ quyền tự chủ đi đôi với trách nhiệm giải trình.

“Nếu điểm nghẽn này không được hóa giải, cải cách sẽ mãi dừng lại ở ngưỡng thí điểm”, ông cảnh báo.

GRDP hợp nhất của TP.HCM năm 2025 ước đạt khoảng 121 tỷ USD, lớn hơn nhiều quốc gia trong khu vực. Ảnh: Duy Hiệu.

Theo tính toán, để đạt mục tiêu tăng trưởng 10-11%/năm giai đoạn 2025–2030, TP.HCM cần huy động khoảng 8 triệu tỷ đồng vốn đầu tư xã hội, trong khi ngân sách Nhà nước bị giới hạn bởi trần tỷ lệ điều tiết.

“TP.HCM không xin thêm tiền, cũng không xin ưu đãi, điều thành phố cần là quyền tự chủ thể chế, quyền tạo nguồn lực, tạo động lực và chịu trách nhiệm với sự phát triển để cùng chia sẻ thành quả đó với đất nước”, ông Nhân nhấn mạnh.

Vì vậy, đại biểu đề nghị Quốc hội khởi động ngay một đạo luật mang tầm quốc gia, luật đô thị đặc biệt cho TP.HCM.

3 trụ cột cốt lõi cho luật đô thị đặc biệt

Theo ông Nhân, đạo luật này cần được xây dựng dựa trên 3 trụ cột cốt lõi. Thứ nhất là mô hình chính quyền 2 cấp linh hoạt, phù hợp với cấu trúc đa trung tâm, quản trị theo khu vực chức năng. Thứ hai là cơ chế tài chính - ngân sách tự chủ, cho phép thành phố chủ động huy động, phát hành, đầu tư và phân bổ nguồn lực.

Và cuối cùng là quyền quy hoạch tích hợp giữa không gian, hạ tầng, dân cư và kinh tế vùng; áp dụng “sandbox" thể chế cho các mô hình tiên phong như đô thị số, kinh tế xanh, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số, đảm bảo điều phối chính sách vùng theo mô hình chính phủ số.

Ba trụ cột này, theo đại biểu, sẽ tạo nên thể chế sinh thái toàn diện, nơi tài chính, hành chính và quy hoạch được thiết kế liên hoàn, đồng bộ, minh bạch và có trách nhiệm, giúp thành phố chủ động kiến tạo phát triển, phù hợp với khuyến nghị của Liên hợp quốc về quản trị siêu đô thị tích hợp.

Ông Nhân cũng đề nghị Quốc hội ban hành nghị quyết tại kỳ họp này, giao Chính phủ xây dựng luật đô thị đặc biệt cho TP.HCM, trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ nhất, khóa XVI hoặc sớm nhất có thể.

“Đây không chỉ là quyết sách lập pháp, mà là trách nhiệm của Quốc hội khóa XV với tương lai của đất nước. Chúng ta đã có Luật Thủ đô, một tiền lệ quý giá khẳng định tính đặc thù của quy hoạch, đầu tư và trách nhiệm quốc gia. Với tinh thần đó, một đạo luật đo ni đóng giày cho TP.HCM sau sáp nhập không chỉ là yêu cầu khách quan, mà còn là mệnh lệnh lịch sử không thể trì hoãn”, đại biểu nhấn mạnh.

Theo ông, nếu sớm trao cho TP.HCM thể chế tương xứng, thành phố sẽ không chỉ vượt lên chính mình mà còn tạo ra vận hội mới, dẫn dắt phần còn lại của đất nước đi lên, trở thành hình mẫu về mô hình đô thị hiện đại và quản trị quốc gia trong kỷ nguyên đô thị hóa toàn diện.